Druk op de verpleeghuiszorg: Wat betekent dit voor jouw cliënten met forse slikklachten?

Op het bureau van de NVLF ontvingen wij het signaal dat personeelstekorten en bezuinigingen in de verpleeghuiszorg er soms voor zorgen dat niet de best passende begeleiding kan worden geboden bij cliënten met slikproblemen. We hebben logopedisten in verpleeghuizen gevraagd een korte vragenlijst in te vullen met als doel het verkennen van het probleem en mogelijke oplossingen in beeld te brengen. In de periode juli tot en met september 2024 hebben 149 logopedisten werkzaam in een verpleeghuis de moeite genomen de vragenlijst in te vullen.

Maar liefst 92% geeft aan dat er op hun werkplek minder verzorgenden niveau 3 worden ingezet. Van deze 137 logopedisten maakt 91% zich zorgen over de cliëntveiligheid en ervaart 70% in meer of mindere mate druk om het slik- of begeleidingsadvies aan te passen. Dat wil zeggen: veiliger, dus meer conservatieve consistenties.
We zien geen grote verschillen per regio en spreken daarom van een landelijk probleem.

We hebben gevraagd wat volgens hen de redenen zijn dat er minder verzorgenden niveau 3 worden ingezet. Als belangrijkste redenen worden personeelstekort (86%) en bezuinigingen (47%) genoemd. Andere redenen die zijn gerapporteerd hebben indirect ook te maken met personeelstekorten en bezuinigingen: moeilijk vervulbare vacatures en moeite met boeien en binden van personeel voor de VVT-sector.

In deze vragenlijst hebben we specifiek gevraagd naar de inzet van verzorgenden niveau 3.  In het verpleeghuis dat bij de NVLF aan de bel heeft getrokken is het staande beleid dat cliënten met forse slikproblemen worden begeleid door een verzorgende niveau 3. We zien dat dit geen landelijk beleid is: 65% voert dit beleid, 35% niet. Aan de collega’s die aangeven dat bij hen een ander beleid geldt hebben we gevraagd dit beleid te omschrijven. Hierin kunnen we drie categorieën onderscheiden.

Slikscholing: medewerkers van verschillende niveaus en soms ook vrijwilligers of naasten mogen cliënten begeleiden wanneer zij hiervoor een interne scholing hebben gevolgd.

Supervisie: In instellingen waar ook verzorgenden niveau 2 en soms niveau 1 worden ingezet om cliënten met forse slikproblemen te begeleiden, gebeurd dit vaak onder supervisie van een verzorgende niveau 3. De eindverantwoordelijkheid ligt bij de verzorgende niveau 3.

Geen duidelijk beleid: Enkele logopedisten geven aan dat er geen duidelijk beleid is of dat het beleid tijdens de coronaperiode is aangepast om iedereen in te kunnen zetten.

We hebben de collega’s ook gevraagd welke oplossingen zij al hebben bedacht. 42 collega’s hebben hun oplossingen gedeeld. Oplossingsrichtingen die worden genoemd zijn:

Slikscholing: Het aanbieden van scholing, zowel theorie als praktijk, voor medewerkers van verschillende niveaus (inclusief niveau 1 en vrijwilligers). Er worden zowel fysieke scholingen als e-learnings ingezet. Ook trainingen levensreddend handelen bij verslikken wordt genoemd.

Differentiëren: Op  basis van de ernst van het slikprobleem wordt beslist niveau verzorgende mag de begeleiden. De ernstigste slikproblemen blijven bij de niveau 3 verzorgende.

Alarmknoppen en toezicht: Lagere niveaus mogen begeleiden, mits een niveau 3 verzorgende op de hoogte is en makkelijk kan worden opgeroepen bijvoorbeeld via een alarmsysteem.

Hoe nu verder?
Dat logopedisten zich zorgen maken is duidelijk en terecht. Naar aanleiding van deze vragenlijst komen ook van logopedisten in de VG-sector vergelijkbare signalen.
In de verwachting dat de tekorten in de zorg komende jaren zullen toenemen, zal de inzet van niveau 3 verzorgenden bij slikproblemen waarschijnlijk   verder onder druk komen te staan. De NVLF deelt de zorgen van logopedisten gedeeld met de vakbond FBZ en de Stichting Kwaliteitsimpuls Langdurige Zorg (SKILZ).

Aanpassen slikadvies
Het aanpassen van het slikadvies raden we af. Aanpassen van de consistentie kan veiliger zijn, wanneer een minder gekwalificeerd persoon de begeleiding verzorgd. Echter heeft een aanpassing van de consistentie ook invloed op de ervaren kwaliteit van leven. We raden je aan om hoofdstuk 7 uit de SKILZ richtlijn slikproblemen eens door te lezen. Aanpassen van het beleid van de instelling om ook minder gekwalificeerd personeel in te zetten kan op korte termijn wel een oplossing bieden. Dit zou dan maatwerk moeten zijn. Een aantal logopedisten gaf in de vragenlijst aan dat een verzorgende niveau 2 die affiniteit heeft met slikproblemen, juist goede begeleiding kan bieden. Echter goede scholing (zowel over slikken als levensreddend handelen) blijft essentieel om de cliëntveiligheid te borgen.

Achtergrond: In dit artikel spreken we over verzorgenden op niveau 1 tot en met 3. Een verzorgende niveau 1 (zorghulp) voert minder complexe taken uit en heeft minder verantwoordelijkheden dan een verzorgende niveau 2 (Helpende zorg en welzijn) of niveau 3 (Verzorgende Individuele Gezondheidszorg). Een verzorgende niveau 1 en 2 mogen bijvoorbeeld geen medicijnen toedienen, een verzorgende niveau 3 wel. Dit verschil zie je ook terug in de duur en inhoud van de MBO-opleidingen. De opleiding tot verzorgende niveau 1 duurt 1 jaar, de opleiding die een verzorgende niveau 3 volgt duurt 3 jaar.